La Morta Bèfanì

Mò, la notte do cìnghe o sè, nonn-ève la Befàne asselùte ca camenàve pe le pecenìnne; ma stève pure la Morta Befanì. Chèsse nonn-ève come a la prìme ca iève bbone. Chèsse facève nu bbrutte mestìire. Cu falgiòne m-mane, cu trepète reveldàte n-gape che ttrè cannèle appecciàte mettùte iùne sop’a oggn’e ppète, che la cape de la morte vuàve iìnd’o scure de la notte arrevegghiàte iìnd’a nu renzèle bbiànghe.
Tenève nu lebbròne addò stèvene appendàte tutte le crestiàne c’avèven’a scì o u-alde munne iìnd’o u-anne. Ce facève?
Acquànne le crestiàne stèvene a ddorme, citte e ccitte pegghiàve nu carvòne e facève na cròsce m-bacce a la case addò iàvetave cudde c’avev’a stènne le pìite iìnd’o u-anne.
Nessciùne camenàve pe le strate passàte menzannòtte pe pavùre d’acchiàlle da nanze.
U vavàtte pegghiàve a ttutte percè a chèdda notte l’anemale parlàvene mbra de lore.
Se decève na volde ca nu chezzàle, ca no nge credève a cchisse fessarì, la notte ca camenàve la Morta Befanì, velì prevà ce iève adavère chèdde ca decèvene.
Come stève a resequà le fave arrestùte, addemannò a la gatta sò ca se stève a mezzequà le pudece sop’o boggiapìite de la frascère.
“La gatte, uè dò fave ? “
La gatte: citte! E cudde arrète da cape: “La gatte, uè dò fàve? “. E cchèdde citte angòre.
E rròzzue, cudde arrète da cape: “La gatte, uè dò fàve? “.
Come stève a ddìsce a iìdde stèsse ca nonn-èvene vère le papòcchie ca scèvene decènne ca l’anemàle parlàvene, come senò menzannòtte, la gatte nge respennì sott’a la bbotte totta ngazzàte: “Non dènghe le dììììììinde!”.
U pòvere chezzàle a sendì chèssa respòste nge pegghiò na gocce e merì tanne tanne.
E nonn-è ccusse fatte asselùte ca se dìsce.
Stà n’ald’une ca v’àgghi’a dìsce mò:
“stève na volde nu galessìire ca scève fore cu traiìne sù. Pertàve sèmbe nu cavàdde sturne sott’a le stanghe e ddù peddìte a velanzìne pe ffà la rèdene.
La notte de la Morta Befanì scève carghe de ponde de leggnàme e ttàuue c’avève carecàte a BBare e le scève a scarecà o paìse sù. Chèdda notte se sendève na pavùra n-guèdde e, come arrevò o prime paìse, a la prima tavèrne c’acchiò, levò da sotte le cavàdde e ddà velì passà la notte, pezzìng’a la dì d’apprìisse. Ce facì, attaccò le cavàdde a la mangiatòre e le ghevernò.
Iìdde se mangiò na fèdde de pane e na capa d’àgghie; s’azzeppò sope nu mìinze cappìdde de mmìire ca tenève iìnd’o varelòtte a tracòlle e s’appecciò la pippe de crète che la cannùccia longhe. Come stève sop’a penzìire e se stève a papaggnà, vedì ca le cavàddre come mangiàvene facèvene assì cèrte remmùre cheriùse dalla vocche, ma no nge penzò.
Facì n’alàzze, assì u-arlògge e vedì ca iève menzannòtte.
S’alzò u bbavère de la cappòtte e se stennì sotte a la mangiatòre pe (pegghià) sènne.
O mmègghie sendì come a le vusce de crestiàne.
Mettì rècchie e ce sendì e vedì? U cavàdde de sotte stève a parlà che iùne ca non ze vedève, e ca iève la morte.
“Addò ssciàte?”, addemannàve cudde ca non ze vedève.
U cavàdde respennève: “A ttala vanne!”.
“E ce ssciàte a ffà?”, “Am’a pertà nu càrghe de tàuue”;
” Addò? “, “O paìse du patrùne nèste!”;
“E pe ffà ce ccose?”, “Pe ffà u tavùte o patrùne nèste!”.
A sendì chìsse cose, u galessìire avì pure iìdde na gocce (come a cudde de le fave a la gatte) e merì tanne tanne.
Mò, come na cose e ll’alde.
Stèvene pure le sfettetùre ca chèdda notte se vestèvene a Morta Befanì e sscèvene gerànne pe BBare vècchie mettènne crùsce cu carvòne a cchìdde ca piacèvene a llore.
U cchiù de le vòlde, chìdde ca stèvene descetàte a spià cchìdde ca se devertèvene a ffà le crusce m-bacce a le porte de l’àlde crestiàne, assèvene cu ssanghe all’ècchie, percè la scarògne iève forte, e se pegghiàvene a mazzàte, o a chertìidde. N-zomme, seccedève sanghe.
Chìdde ca sendènne le mazzàte ca stèvene a ccorre ddàffore m-mènz’a le strate, non vacèvene sendì manghe u ffiàte, e scènnese a mètte arrète a ddòrme, decèvene: “Se le dèssere ndra de lore iìnd’a le còrne”.
Dìsce u ditte:
“Fìirre e ffuèche / Fùsce quande cchiù puète ».
Eppò: “Ce spàrte iàve la mègghia parte”.
Iìnd’a BBare vècchie se dìsce angòre na stòria andìche ca parle de la Morta Befanì e de nu Tùrchie.
Cusse Tùrchie no nge credève a la Morta Befanì e se la redève facènne u sbrafànde.
Scève decènne:
“Vù ve pegghiàte a pavùre, ma a mmè la Morta Befanì me tìre u cchiù lènghe pìle”.
“E stanòtte ca va camenànne l’agghi’a spettà, am’a vedè ce m’av’a fà”.
“S’azzardàsse d’avvecenàsse”.
“Che la ssciàbbua longhe ca tènghe, nge tàgghieche la cape de morte ca tène e me la màngeche pe sopatàuue cu ssale”.
Arrevò la nòtte. Le crestiàne achiedùte iìnd’a le casre, tremuànne se mettèrne ad avìirte pe vedè ce seccedève.
U Tùrchie che la ssciàbbua m-mane se mettì de badètte a ffà la spolètte iìnd’a nu vìche e camenàve sòtt’e ssòpe, che ttande de pìtte da fore.
Oggn’e ttande lecquàve pe ffasse sendì da le crestiàne ca spiàvene da l’acchengìidde:
« No nge vène angòre! Se vète ca s’u trème. E iì nom me ne vogghe percè crà la ià sbreveggnà m-bresènze de tutte vù ». « DDò àgghi’a remanì, no nge dogghe a vvènge ».
Quànne tutte na volde se sendì nu ruffe de vìinde da lendàne com’o siòne.
Nùvvie ggnore come a la pèsce ca s’accavaddàvene iùne sop’all’alde. Sckattesciàte de trònnere e de nderlàmbe ca cecàvene l’ècchie. Se vedèrene le nùvvie de spaccàsse e se vedì na cose ca facève gelà u ssanghe n-guèdde.
La morte, che le dìinde azzagàte, cu falgiòne m-mane scennève da le nùvvie ggnore, arrevegghiàte iìnd’a nu renzère granne cu strascìne. Sop’a la cape de morte tenève nu trepète reveldàte e ssop’a oggn’e ggamme na cannèla appecciàte ca non ze stetàve o vìinde.
U Tùrchie, come la vedì, devendò quànde a na sckosce, e le carne s’arrezecòrene totte facènnese pìzzeche pìzzeche.
Manghe pòdece iìnd’a la cammìsa sò! Ce u pengìive, no nge assève na stìzze de sànghe. Iìdde acchemenzò a scialappà. Se velève mètte le gamme n-guèdde p’addrezzà prote e ddasse n-gulfe; ma la Morta Befanì accapescì u scarte e, come s’avvecenàve a la tèrre lecquò:
“Tu tríime fetendòne? “.
“Nò!” respennì u Tùrchie cchiù mmuèrte ca vìve.
“Vìi..ii..ne, ca tà tà tà spè spè cche!” che la sperànze ca chèdde se ne scève.
E cu sciabbuòne ca tenève se mettì n-guàrdie, DDì asselùte u sape come.
La Morta Befanì,com’a na ghìzze, se calò iìnd’o vìche, e che na mazzàte de falgiòne,nge zembò la cape nètte o Tùrchie.
Iìdde non z’acchiò cchiù, e la cape se scì a sckaffà m-mènz’a n’archetràve de nu cendrepìite de BBare vècchie ca se vète angòre.
Sciàte iìnd’a BBare vecchie e a demannàte a le crestiàne addò iè la “Cape du Tùrchie” ca chìdde v’u sàbben’a ddìsce. _
Pèrò acquànne state ddà nnande, facìdeve la crosce: pàdre,fìgghie e spìrde sànde.